به گزارش خبرنگار وسائل، رسم معمول حوزه های علمیه، حاشیه نگاری و تعلیقه زنی بر سخنان و کلمات بزرگان علم است، این رسم مترقی، چنان معمول و عادی است که کوچک و بزرگ حوزه را شامل می شود و از محسنات حوزه علمیه شیعی است.
استاد گرانقدر و فرزانه فقه و تفسیر، در پیامی تصویری به همایش الگوی بازار اسلامی منعقد در بنیاد علوم وحیانی اسراء، به بررسی عناصر محوری اقتصاد از منظر قرآن کريم پرداخته اند، ایشان می فرمایند:
«اوّلاً مال را به منزله ستون فقرات يک ملّت و جامعه معرفی کرد... عنصر دوم آن است که اگر اين ستون محفوظ نماند و در اثر ربا و مانند آن آسيب ببيند، اين ملّت فقير میشود. در فرهنگ قرآن، ملّتی که جيبش تهی و کيسهاش خالی است، اين ملّت فقير است... عنصر سوم آن است ملتی که ستون فقراتش شکسته است اين قدرت قيام ندارد چه رسد به مقاومت، تا برسد به اقتصاد مقاومتی. آيه سوره «نساء» اين است که مال عامل قيام است، ملّتی که عامل قيام ندارد، يک ملّت ويلچری است»[1]
حاشیه اول:
چگونه پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و یاران ایشان در آن تنگنای تحریم و مضیقه شدید شعب ابی طالب، توانستند سه سال دوام بیاورند و ستون فقرات شان نشکند، درحالیکه از شدت فقر، گرسنگی و نداری، پیامبر عزیزمان بر شکم خود سنگ می بست؟
چگونه افرادی که جیب شان تهی بود و کیسه شان خالی، از قیام به قعود نرفتند و هم قدرت مقاومت را از دست ندادند؟
البته به قدر فهم نویسنده، وضعیت امروز ما به مانند وضعیت شعب ابی طالب نیست، بلکه امروز را در نزدیکی فتح مکه تحلیل میکنم.
حاشیه دوم:
طبق فرموده قرآن کریم «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ»[2]، مسلمانان به عموم شدائدى كه ممكن است، در راه مبارزه با باطل گرفتارش می شوند و آن عبارت است از خوف و گرسنگى و نقص اموال و جانها؛[3]
آیا قرار است مسلمانان را به چیزی امتحان کنند، که ستون فقرات شان را بشکند ـ و در حالی که توان قیام ندارند و ملتی ویلچری شده اند ـ و سپس به مقاومت و صبر فراخوانده شوند؟
آیا قرآن میگوید طبق امتحانات الهی، در حالیکه توان قیام ندارید، بایستی مقاومت کنید؟ و سپس به صابران بشارت می دهد؟
حاشیه سوم:
روایات متضافر در باب ابتلاء مومنین، با فرمایش حضرتعالی چگونه قابل جمع است؟
«عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ فِي كِتَابِ عَلِيٍّ ع أَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ بَلَاءً النَّبِيُّونَ ثُمَّ الْوَصِيُّونَ ثُمَّ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ وَ إِنَّمَا يُبْتَلَى الْمُؤْمِنُ عَلَى قَدْرِ أَعْمَالِهِ الْحَسَنَةِ فَمَنْ صَحَّ دِينُهُ وَ حَسُنَ عَمَلُهُ اشْتَدَّ بَلَاؤُهُ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَجْعَلِ الدُّنْيَا ثَوَاباً لِمُؤْمِنٍ وَ لَا عُقُوبَةً لِكَافِرٍ وَ مَنْ سَخُفَ دِينُهُ وَ ضَعُفَ عَمَلُهُ قَلَّ بَلَاؤُهُ وَ أَنَّ الْبَلَاءَ أَسْرَعُ إِلَى الْمُؤْمِنِ التَّقِيِّ مِنَ الْمَطَرِ إِلَى قَرَارِ الْأَرْضِ»[4]
در پایان از ساحت کریمانه حضرت استاد، استدعا داریم تا رفع شبهه از ذهن قاصر ما بفرمایند؛ اللهم ثبت قلوبنا علی دینک.
رب العالمین نگه دارتان باد و در سایه ولی امر عج محفوظ باشید.
نهال حوزه؛ محمد صابر صادقی
30/آذر/1398
قم
/704/241/ح
[1] http://javadi.esra.ir/-/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%85%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C
[2] بقره 155
[3] ترجمه الميزان، ج1، ص: 531
[4] الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص: 259